Osim svakodnevne nabavke hrane i drugih proizvoda za ličnu i/ili porodičnu upotrebu, građani kao potrošači koriste i razne vrste usluga, među kojima je svakako najznačajnija usluga zdravstvene zaštite.
Kao korisniku te usluge, odnosno kao pacijentu, potrošaču su garantovana prava utvrđena međunarodnim i domaćim propisima od kojih se najznačajnijom smatra Evropska povelja o pravima pacijenata, poznatija kao „Rimska povelja“ na osnovu koje je 2013. god. donet Zakon o pravima pacijenata.
Zakonom se pacijentu (odnosi se na oba rodna pola) garantuje:
Pravo na odgovarajuće zdravstvene usluge radi očuvanja i unapređenja svog zdravlja, sprečavanja bolesti i drugih zdravstvenih poremećaja (preventivne mere);
Pravo na dostupnu i kvalitetnu zdravstvenu zaštitu u skladu sa svojim zdravstvenim stanjem, jer ona mora biti dostupna svima bez diskriminacije po osnovu finansijskog stanja, mesta stanovanja, vrste bolesti ili bilo kog drugog razloga;
Pravo na informacije o stanju svoga zdravlja, zdravstvenoj službi, metodama lečenja i njihovom korišćenju, kao i o pravima iz zdravstvenog osiguranja i postupcima ostvarivanja tih prava;
Pravo na poverljivost ličnih informacija uključujući i one koje se odnose na zdravstveno stanje i potencijalnu dijagnostiku, terapijske procedure i medicinski tretman uopšte;
Pravo na prigovor ima pacijent koji smatra da mu je od strane zdravstvene ustanove uskraćeno neko od prava garantovanih zakonom;
Pravo na kompenzaciju, odnosno naknadu štete kada je dokazanom stručnom greškom pacijentu pogoršano zdravstveno stanje ili je na neki drugi način ekonomski oštećen
Navedena i druga prava pacijenata istovremeno predstavljaju obaveze zdravstvenih radnika i zdravstvenih ustanova (uključujući i privatnu praksu), pa bi trebalo da se njihova saradnja zasniva na partnerskom odnosu koji podrazumeva uzajamno poverenje i poštovanje.
U skladu s tim, pacijent je dužan da se prema svom zdravlju odnosi odgovorno i da se pridržava propisa zdravstvene ustanove, a zdravstveni radnici su dužni da svoje usluge pružaju u skladu sa stručnim standardima i etičkim načelima, sa profesionalnom pažnjom i uvažavanjem ličnosti pacijenta.
Pravnu zaštitu prava pacijenata obezbeđuje jedinica lokalne samouprave (opština ili grad) određivanjem lica koje obavlja poslove savetnika i obrazovanjem Saveta za zdravlje. Zaštitu tih prava obezbeđuju i udruženja potrošača po osnovu potrošačkih prava korisnika bilo koje usluge, što predstavlja njihovu dodatnu sigurnost.
Udruženje valjevskih potrošača bilo je nekoliko puta u prilici da posreduje u sporovima između Doma zdravlja i korisnika njegovih usluga u pogledu ostvarivanja prava na izbor lekara, zamenu otsutnog izabranog lekara ili prava na zakazivanje pregleda upotrebom telefona. Pri tome je ostvarivan visok stepen saradnje sa Savetnikom za zaštitu prava pacijenata, ali i sa rukovodstvom zdravstvene ustanove na dobrobit građana kao pacijenata i kao korisnika usluga zdravstvene zaštite, odnosno kao potrošača.
Dragan D. Popović, Udruženje VAPOT