Popis stanovništva pokazao je i da je prosečna starost stanovništva Srbije 43,8 godina, s tim što su žene u proseku starije od muškaraca za oko tri godine (prosečna starost žena je 45,2 godine, a muškaraca 42,4 godine). U Srbiji živi 3.231.978 muškaraca i 3.415.025 žena.
Podaci koje je objavio Zavod za statistiku svedoče i da je u odnosu na Popis 2011, prosečna starost povećana za oko jednu i po godinu.
Kako se navodi, u periodu između dva popisa nije došlo do značajne promene u udelu mlađih od 15 godina u ukupnom stanovništvu – 14,3% (Popis 2011), naspram 14,4% (Popis 2022), ali je došlo do osetnog smanjenja udela lica starosti 15–64 godine – sa 68,3% (2011) na 63,5% (2022), tj. za oko pet procenata, dok je udeo lica starosti 65 i više godina porastao sa 17,4% (2011) na 22,1% (2022).
Prosečna starost u Zapadnoj Srbiji u koju spada i grad Valjevo je 44,31 godinu stim da su žene kao i u ostatku Srbije starije i njihov prosek godina je 45,49, a muškaraca 43,09.
Najnepovoljnija demografska situacija je u Regionu Južne i Istočne Srbije, gde je skoro svako četvrto lice (23,7%) starije od 64 godine.
Institut Batut sa druge strane dodatnim podacima potvrdjuje da smo na pragu moguće tvrdnje da u Srbiji živi star narod ili stručnije, na pragu smo demografske starosti. Natalitet je utoliko niži jer je broj žena koje se nalaze u fertilnom periodu (od 15 do 49 godina) smanjen za 2,4 odsto, što znači da je generacija žena koje mogu da postanu majke sve malobrojnija.
Hteli da priznamo ili ne Srbija se nalazi medju tri najstarije nacije u Evropi. Starost je pokazuju podaci izraženija u ruralnim područjima. Upravo je takav slučaj sa valjevskim selima u kojima je stanovništva sve manje , a preostala domaćinstva uglavnom su stračka domaćinstva.
Starost u Srbiji u najvećoj meri nije laka. Zahvaljujući projektu Autrič koji je organizovala Asocijacija Duga , a koji su finansirali Grad Valjevo i Vlada Švedske u valjevskom kraju rezultirao time da je 90 osoba socijalno i zdravstveno zbrinuto na teritoriji grada Valjeva. Ipak vrlo je zabrinjavajući podatak koji je tada iznet , a koji svedoči da je veliki broj starih ljudi zatečen u najlošijim mogućim životnim uslovima, bez dokumenata, bez hrane, praktično zaboravljen. „Nailazili smo na ljude koji nemaju overenu zdravstvenu knjižicu 10,15 godina, nemaju nove lične karte, žive u veoma lošim uslovima, nemaju struju, vodu, nemaju nikakve prihode, ali ne žele da idu u dom i žele da ostanu u svojoj kući“, saopštio je tada valjevski Centar za socijalni rad.
U Srbiji trenutno, prema najsvežijim podacima PIO fonda, penziju prima nešto više od 1,65 miliona naših najstarijih sugrađana.Najviše je osiguranika iz kategorije zaposlenih, njih 1,4 miliona, zatim poljoprivrednika (142.252) i na kraju samostalnih delatnosti (107.963).
Prema statističkom izveštaju PIO fonda za decembar 2022. godine, oko 36 odsto naših penzionera prima penzije iznad prosečnih. To znači da oni imaju penzije u rangu između prosečne za decembar 2022. (33.731 dinara, pre januarskog povećanja, tj. 37.809 posle) i iznosa prosečne zarade za novembar 2022. godine tj. 78.326 dinara. Između 78.000 i 108.000 dinara prima oko 53.000 građana tj. 3,27 odsto ukupnog broja penzionera.
Od pomenutih 1,65 miliona penzionera u Srbiji, nešto manje od 60 odsto njih ima mesečna primanja u visini do prosečne penzije. Ipak, najnižu moguću penziju prima oko 14 odsto penzionera, a ispod najniže moguće oko 12 odsto najstarijih, objavio je prošle godine list Blic.
Poslednji statistički podaci govore da je prosečna penzija isplaćena u januaru ove godine iznosila 37.809 dinara. Ipak jasno je da najveći broj penzionera u Srbiji nema visoke penzije. Neke su pak toliko niske da je gotovo nemoguće zamisliti organizaciju života , a kamoli realno živeti od ostvarenih penzija.
U svetu je prepoznato nekoliko strategija koje mogu unaprediti i uključiti u društveni život u večoj meri staračko stanovništvo:
- Političko osnaživanje starijih osoba
- Promocija participacije starijih na tržištu rada
- Promocija doživotnog učenja i obuke starijih
- Prepoznavanje starijih kao potrošača sa specifičnim potrebama, interesima i preferencijama
- Obraćanje pažnje na specifične potrebe starijih u vezi sa stanovanjem, transportom i kulturnim aktivnostima
- Negovanje medjugeneracijskih odnosa kroz pozitivno izveštavanje u medijima i sprovodjenjem kampanja
- Promocija angažovanja starijih u civilnom sektoru i jačanje uloge volonterstva
Sudeći po navedenim podacima starost je naša realnost. U Valjevu postoji nekoliko udruženja koja se bavi aktivacijom i podrškom starom stanovništvu uglavnom penzionerima. Ipak, posmatrajući njihov rad psoslednjih godina stiče se utisak da se uglavnom radi o organizaciji kulturnih dešavanja, druženja, putovanja . To ipak nisu osnovne potrebe starijih lica . Nije poznato da se neko od tih Udruženja bavi pružanjem suštinske pomoći.
S druge strane Centar za socijalni rad u Valjevu i Caritas pružaju uslugu gerontodomaćica .
Stari ljudi nisu radno sposobni u meri kao mladi pa se neminovno povećanje broja starih ljudi odražava i na stanje u privredi, ali i drugim oblastima života s obzirom da veliki broj ljudi odlazi u penziju , a nedovoljan je broj ljudi koji mogu da popune njihova mesta.
Vamedia će u narednom periodu istražiti na koji način se smanjenje broja stanovnika , ali i starost stanovnika odražavaju na različite oblasti društvenog života.
Nataviće se …
*Projekat Efekti , Vamedia Nova realizuje uz podršku Grada Valjeva.