Vidovdan protest 2025 vs Vidovdanski sabor

Vidovdan protest 2025 biće održan večeras u Beogradu, a organizuju ga studenti u blokadi sa dva ključna zahteva prema Vladi Srbije. Studenti u blokadi traže raspisivanje vanrednih izbora i uklanjanje skupa u Pionirskom parku i u ulici Trg Nikole Pašića. Pre 33 godine, na Vidovdan, tadašnja opoziciona grupacija DEPOS takođe je u Beogradu održala veliki protest.

Vidovdan protest 2025 , AI

Studentske grupe u blokadi za danas su najavile veliki Vidovdan protest u Beogradu uz zahteve za raspisivanje izbora i uklanjanje skupa iz Pionirskog parka. Studenti su najavili da će skup trajati od 18 do 21 h, nakon čega će skinuti redarske prsluke, a građanima poručili da nakon 21 h imaju slobodu da rade „šta hoće“.
Vlast u Srbiji najavljeni protest okarakterisala je kao nasilan pokušaj preuzimanja vlasti i najavila odgovor na eventualno nasilje.

Vidovdan protest 2025-Vidovdanski sabor 1992

Pre 33 godine, takođe u Beogradu, održan je veliki protest ispred Savezne skupštine, pod nazivom Vidovdanski sabor, organizovan od strane opozicione koalicije DEPOS (u čijem su okviru bili SPO, DSS, SLS i drugi). Na protestu je učestvovalo od 200.000 do 500.000 ljudi, prema stranim posmatračima (Studio B spominje do 700.000).

Demonstranti su zahtevali smenu tadašnjeg predsednika Slobodana Miloševića, raspuštanje skupštine i formiranje „vlade nacionalnog spasa“, uzimajući inspiraciju iz studentskih protesta koji su prethodili danima zatvorenim koncertima i diskusijama na fakultetima.
Dok današnje proteste predvode studenti u blokadi, te 1992. godine protest je predvodila ujedinjena opozicija: Srpski pokret obnove (SPO) – Vuk Drašković, Demokratska stranka Srbije (DSS) – Vojislav Koštunica, Srpska liberalna stranka (SLS) – Kosta Čavoški i Nova demokratija – Dušan Mihajlović (naknadno napustio savez).
Okupljanje je trajalo od 28. juna do 5. jula 1992. ispred Savezne skupštine u Beogradu, organizovano kao stalan „miting“, a na pomenutom skupu govorili su Patrijarh Pavle, prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević, Vuk Drašković, Vojislav Koštunica, Matija Bećković, Mladen Srbinović, Ljubomir Simović i drugi intelektualci i studenti.
Okupljeni građani očekivali su da će tog dana vlast Slobodana Miloševića pasti, ali se to nije dogodilo, iako je tadašnja vlast u danima koji su usledili pristala na pregovore o izbornoj reformi.
Sam DEPOS bio je prvo veće okupljanje opozicionih stranaka, ipak savez nije dugo potrajao jer se DEPOS raspao u narednih godinu dana. Prema analizi magazina Vreme, koalicija DEPOS raspala se već tokom 1993. godine usled dubokih ideoloških razlika.  SLS je politički nestala, DSS je započeo samostalno delovanje, a SPO je nastavio da snažno deluje kao opozicija. Ključne tačke razlaza bile su u tome što je SPO bio monarhistički i populistički orijentisan, DSS je bio konzervativan i pravno orijentisan, a SLS liberalna. Ove razlike vrlo brzo su dovele do sukoba mišljenja, što je inače bilo prisutno i na Vidovdanskom saboru.
Studenti u blokadi sada najavljuju da građani nakon 21 h mogu preuzeti protest i raditi „šta hoće“, a nisu bile retke ni najave da se radi o novom 5. oktobru.

Vidovdan protest-Ko preuzima protest posle 21h?

Dok su Vidovdanski sabor jasno predvodile političke grupacije, nejasno je na koji način bi građanski protest mogao biti nastavljen večeras. To otvara i pitanje da li je srpska opozicija u Beogradu već pripremila neki scenario, te i samo preuzimanje, jer koliko god da se građana okupi na današnjem skupu, teško je zamisliti da bi oni mogli biti organizovani. U tom pravcu vrlo je moguće da bi morala postojati bilo kakva organizacija koja bi skup koordinisala, te i preuzela odgovornost za bilo kakva dešavanja.
Studenti su se u proteklih osam meseci jasno ogradili od političkih partija, NVO i bilo kakvih udruženja, nastojeći da zadrže autonomiju u usmeravanju protesta. Političke partije istovremeno su preuzele izričitu ulogu javne podrške. Iako analitičari ističu da je za uspeh opozicije neophodno jedinstvo opozicionih stranaka, u proteklom periodu viđeno je jasno razmimoilaženje u stavovima – najpre po pitanju uslova za održavanje izbora. Sam studentski zahtev u suprotnosti je sa stavovima stranaka koje su izbore i bojkotovale zbog neizmenjenih uslova njihovog održavanja.
Ove okolnosti ukazuju na to da bi večerašnji protest mogao predstavljati svojevrsni test za deklarisanu opoziciju – kako u pogledu njihovog međusobnog udruživanja, tako i mogućeg približavanja političkih stavova. S druge strane, izostanak jasnog vođstva nosi rizik da protest preraste u neartikulisano i potencijalno anarhično okupljanje, posle kojeg bi bilo teško definisati njegovu političku poruku i domet.
Ne treba zaboraviti ni činjenicu da je veliki broj građana u Srbiji motivisan studentima, jer njihove aktivnosti vidi kao suprotnost političkim partijama za koje se veruje da su, u najmanju ruku, korumpirane. U takvoj situaciji, isticanje vođstva od strane neke političke opcije moglo bi da dovede do razočaranja određenog broja građana.

Vidovdan-protest-Šta je opozicija naučila?

Ishod najavljenog protesta, kao i naredni potezi vlasti, ostaju da se vide. Ipak, sličnosti sa Vidovdanskim saborom iz 1992. godine navode na razmišljanje – i tada je masovni protest izazvao snažan pritisak na režim, ali bez neposrednog efekta, što se delimično pripisivalo nedovoljnoj političkoj strategiji i kasnijem raspadu opozicionog saveza DEPOS.
U tom kontekstu, ostaje otvoreno pitanje da li će današnja opozicija izvući pouke iz tadašnjih neuspeha – i da li će umeti da artikuliše energiju protesta u konkretan politički cilj bez nasilnih metoda po ugledu na studente?